Greenepeace. Zacierając granicę między prawdą a fikcją

Wstęp

W kwietniu 2008r. Greenpeace rozprowadził cztery „arkusze informacyjne dotyczące GMO”. Bardzo wiele stwierdzeń zamieszczonych w tych materiałach jest stronniczych, wprowadzających w błąd i nieprawdziwych w tym, że Komisja Europejska i Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) łamią swoje zobowiązania.

Greenpeace jest ideologicznie przeciwny zastosowaniu biotechnologii w rolnictwie, dlatego też stwierdzenia Greenpeace na temat GMO muszą być za każdym razem sprawdzane z powodu wielu nieścisłości w dostarczanych informacjach.

Żadnych wad w procedurze autoryzacji, jedynie brak implementacji

Greenpeace podnosi trzy podstawowe uwagi w odniesieniu do procesu autoryzacji GMO. 1) Opinie naukowe są formułowane jedynie przez EFSA. 2) Proces zatwierdzania prowadzony przez UE „wykracza poza prawne wymagania szerokiego rozważenia ryzyka i wpływu produktów GM”, i 3) nie rozważa się kryteriów społeczno-ekonomicznych.

W rzeczywistości:

Wszystkie sformułowania Greenpeace są nieprawdziwe:

1)      Proces zatwierdzania GMO dopuszcza i angażuje wiele różnych organizacji w tym EFSA, rządowe i poza-rządowe organizacje naukowe poszczególnych krajów członkowskich, Ministerstwa, Komisję Europejską i inne. Greenpeace twierdzi, że to EFSA wydaje decyzje o zatwierdzeniu danego GM do obrotu i użytkowania. Jest to stwierdzenie nieprawdziwe- EFSA formułuje jedynie opinie naukowe, to Komisja Europejska i Kraje Członkowskie decydują o wprowadzeniu na rynek produktów GMO. Greenpeace atakuje EFSA i naukowy proces oceny produktów GMO ponieważ jego wynikiem jest wiele pozytywnych ocen bezpieczeństwa i wpływu na środowisko produktów GM.

2)      Całkowita ocena ryzyka i proces zarządzania ryzykiem polegają na ocenie „ryzyka i wpływu”. Sugestie, jakoby EU nie stosuje tych kryteriów są zadziwiająco niewłaściwe i wprowadzające w błąd.

3)      Argumenty społeczno-ekonomiczne są rozważane przez rządy poszczególnych krajów podczas głosowania nad zatwierdzeniem produktów GMO. Rolą EFSA, jako instytucji oceniającej ryzyko jest zapoznanie się z danymi naukowymi, a nie z aspektami politycznymi, a następnie wydanie opinii naukowej.

Rada

Greenpeace stwierdza, że Rada „stale kwestionowała bezpieczeństwo i użyteczność produktów GM zgłoszonych w celu autoryzacji i głosowała przeciwko aprobującym propozycjom Komisji.”

Rzeczywistość:

To nieprawda. Brak jest jakichkolwiek dowodów jakoby Rada kwestionowała bezpieczeństwo i użyteczność produktów GM. Rada nigdy nie głosowała przeciwko produktom GM - nigdy nie było kwalifikowanej większości przeciwko produktom GM. Podczas ostatnich głosowań nad aktami zatwierdzającymi, więcej krajów, opowiedziało się za zatwierdzeniem produktów GM.

EFSA

Greenpeace twierdzi, że EFSA „złamała obietnice” i nie zdołała zidentyfikować i ocenić łącznych, długoterminowymi efektów GMO”.

Rzeczywistość:

Ocena bezpieczeństwa produktów GM prowadzona przez EFSA jest jedną z najbardziej rygorystycznych ocen na świecie. Obecnie zatwierdzane produkty GM są przynajmniej tak samo bezpieczne, jak ich odpowiedniki konwencjonalne. Konsumenci mogą być pewni, że żywność produkowana z użyciem biotechnologii spełnia najbardziej surowe standardy bezpieczeństwa.

Przed tym jak żywność GM jest wprowadzana na rynek, jest wyczerpująco testowana przez ekspertów z dziedziny: żywności, toksykologii, alergologii, i środowiska.

Samo rozważanie potencjalnych długoterminowych skutków spożywania produktów GM przez ludzi lub zwierzęta i jego oddziaływania na środowisko, jest kluczowym elementem oceny ryzyka GMO.

Środowiskowa ocena ryzyka jest oparta na próbach polowych prowadzonych podczas wielu sezonów wzrostu i w wielu miejscach geograficznych. Analiza wszystkich wątpliwości jest także nieodłącznym elementem oceny ryzyka prowadzonej przez EFSA. Wątpliwości naukowe mogą mieć wiele przyczyn i niemożliwe jest ich całkowite wyeliminowanie. Jednakże nawet wtedy, gdy stopień wątpliwości przy ocenie ryzyka jest nieistotny, to nieoczekiwane efekty długoterminowe wpływu na ludzkie zdrowie i środowisko stają się ważną częścią monitoringu po wprowadzeniu produktu ma rynek.

Prawdziwe fakty i cyfry mówiące o GMO

W części poświęconej faktom i cyfrom na temat GMO, Greenpeace wylicza tylko wybiórcze informacje dotyczące upraw GM.

Rzeczywistość:

Bardzo ważne fakty dotyczące upraw GM są pomijane:

1)      Rolnicy wprowadzają do uprawy rośliny GM szybciej niż jakąkolwiek inną technologię rolniczą, kiedykolwiek wprowadzoną. Potwierdza to dwucyfrowy procentowy roczny wzrost powierzchni upraw, z prognozami tendencji wzrastającej.

2)      W 2007r., 12 milionów rolników w 23 krajach uprawiało 114 milionów hektarów upraw GM.

3)      Obserwuje się szybki wzrost liczby upraw GM i korzyści z nich uzyskiwanych. Na całym świecie setki upraw GM są zatwierdzane, w trakcie zatwierdzania lub w ostatnim stadium tego procesu.

Nieprawdziwe dane

Greenpeace twierdzi, że : 1) Kukurydza GM to mniej niż połowa całkowitej uprawy kukurydzy GM w US, a 2) gospodarstwa ekologiczne zajmują  „4% powierzchni rolnej w UE”

Rzeczywistość:

Pierwsze stwierdzenie jest nieprawdziwe, drugie wprowadza w błąd.

1)      77% a nie połowa kukurydzy w US była GM w 2007 (dane ISAAA).

2)      W odniesieniu do upraw ekologicznych, Greenpeace używa, 4% aby odnieść to do powierzchni upraw GM. 4% jest niewłaściwą liczbą porównawczą, bo zawiera w sobie miliony hektarów łąk i pastwisk. IFOAM, światowa organizacja organiczna twierdzi, że 1, 4% ziemi UE jest organiczna.

Zarządzanie powstawaniem odporności wśród szkodników

Greenpeace twierdzi, że szkodniki wygenerują odporność średnio i długofalowo.

Rzeczywistość:

To jest nieprawda. Po więcej niż 10 latach uprawy opornej na szkodniki odmiany Bt na całym świecie, naukowcy nie znaleźli żadnych sygnałów powstawania odporności na szkodniki w warunkach polowych. Na przykład europejska populacja omacnicy prosowianki, najgroźniejszego szkodnika kukurydzy jest uważnie monitorowana na polach kukurydzy Bt, i nie stwierdza się zmian we wrażliwości szkodnika¹. Aby zmniejszyć ryzyko powstawania odporności i aby zapewnić zrównoważone wykorzystanie technologii Bt, rolnicy używają stref buforowych lub tzw. rezerwuarów szkodników, zawierających odmiany konwencjonalne, które są uprawiane w bliskości upraw Bt. W tym wypadku, Bt jest użytecznym narzędziem do prowadzenia szerszej strategii integrowanej ochrony roślin. Kluczowym elementem tej strategii jest zapobieganie powstawaniu oporności szkodników.

Modyfikacje genetyczne roślin uprawnych

Greenpeace twierdzi, że nie ma żadnych komercyjnie dostępnych roślin GM, które zwiększają plon, poprawiają jakość żywności, mogą wykazywać odporność na suszę i zasolenie.

Rzeczywistość:

Pomimo dobrze zorganizowanej opozycji i pojawiającym się przeszkodom w trakcie procesów rejestracji, osiągnięcia w dziedzinie biotechnologii rolniczej rozprzestrzeniają się w skali całego świata w tempie, jakiego do tej pory nie doświadczyła żadna technologia rolnicza.

Precyzja, elastyczność i tempo inżynierii genetycznych w porównaniu z alternatywnymi metodami, jest w stanie sprostać dwóm wielkim wyzwaniom, zmianie klimatu i zapewnieniu zrównoważonego rozwoju rolnictwa². Pierwsza generacja roślin GM z ulepszonymi wartościami pokarmowymi jest już komercyjnie uprawiana, np. kukurydza z polepszonymi wartościami paszowymi (wyższa zawartość aminokwasów) lub soja i olej rzepakowy ze zmienionym składem i zawartością kwasów tłuszczowych. W ostatnich latach postęp naukowy wyjaśnił genetyczne mechanizmy odpowiadające za wielkość plonu, oraz odporność na suszę i zasolenie, ale ciągle istnieje wiele wyzwań do podjęcia. Jednym z takich zagadnień są rosnące trudności w uzyskiwaniu zgody na przeprowadzanie badań polowych w celu testowania nowo wytworzonych odmian GMO, oraz zabezpieczanie ich przed działalnością i niszczeniem przez aktywistów.

Niższe plony

Greenpeace twierdzi, że kukurydza odporna na szkodniki powoduje uzyskanie niższych plonów w porównaniu do odmian konwencjonalnych.

Rzeczywistość:

To stwierdzenie Greenpeace jest nieprawdziwe. Odmiany GM, tak jak inne technologie stosowane w zwalczaniu szkodników powodują znaczące powiększanie plonu, które zależy głównie od lokalnego poziomu występowania szkodników i szkód przez nie wywoływanych. Ostatnie badania przeglądowe poświęcone 9 letniej uprawie kukurydzy Bt w Europie, pokazały znaczące pozytywne aspekty w zmianach plonu i ekonomicznych aspektach upraw, na poziomie pojedynczego gospodarstwa^3. We wszystkich krajach w Europie zanotowano zwiększenie ochronionego plonu kukurydzy Bt, na poziomie od 5-15% do 25% w rejonach silnie porażonych przez omacnicę prosowiankę.

To potwierdza rezultaty długo-terminowych eksperymentów polowych z kukurydzą Bt przeprowadzane w ramach europejskiego projektu ECOGEN, gdzie stosując odmiany kukurydzy Bt uzyskano większy plon i rozmiar ziarna oraz znaczne zmniejszenie użycia pestycydów⁴.

Ostatnie badania opinii przeprowadzane wśród hiszpańskich rolników pokazały, że rolnicy uprawiający kukurydzę Bt otrzymywali wyższy średni plon w porównaniu z uprawą konwencjonalną⁵. Przykładowo, znaczący wzrost plonu został zanotowany w prowincji Zaragoza, na poziomie 1110 kg/ha lub 11.8%, równocześnie zaobserwowano spadek zużycia pestycydów, co wpłynęło na wzrost przychodów rolników na poziomie 120 euro na ha.

Zużycie pestycydów

Greenpeace twierdzi, że zastosowanie upraw GM nie zmniejsza zużycia chemicznych środków ochrony roślin.

Rzeczywistość:

Stwierdzenie jest nieprawdziwe. Zastosowanie odmian roślin uprawnych modyfikowanych genetycznie znacząco wpłynęło na zmniejszenie zużycia środków chemicznej ochrony roślin w gospodarstwach rolnych. Świadczą o tym wnioski płynące z projektu przeprowadzonego na uprawach transgenicznych w porównaniu z konwencjonalnymi, gdzie badano zużycie środków chemicznych na hektar uprawy. W projekcie wykorzystano publiczne dane, łącznie z literaturą naukową i raportami opublikowanymi przez zaangażowane instytucje ⁶. Wiele badań przeprowadzanych w US pokazało zmniejszenie zużycia herbicydów ^7-8 (aż do wartości 25-33%⁹) w odmianach odpornych na herbicydy (rzepak, bawełna, kukurydza, soja) w porównaniu z uprawami konwencjonalnymi.

Dodatkowo w przypadku odmian Bt, odpornych na szkodniki, wiele wyników badań naukowych stale pokazuje spadek zużycia insektycydów. Jednym z najlepszych przykładów jest bawełna Bt: badania przeprowadzone w Indiach w 2003r. pokazały, że rolnicy są w stanie zmniejszyć zużycie środków chemicznych średnio o 60%, przy 29% owym wzroście plonów w porównaniu z bawełną bez modyfikacji Bt. We Francji oszacowano, że 22,000 ha kukurydzy Bt uprawianej w 2007r. pozwoliły na zaoszczędzenie 8 800 litrów oprysków przeciwko szkodnikom¹⁰. W Hiszpanii, rolnicy uprawiający kukurydzę Bt stosują w przybliżeniu 3 krotnie mniej chemicznych ośrodków ochrony roślin rocznie, w porównaniu do upraw konwencjonalnych⁵.

Toksyczność

Greenpeace twierdzi, że odmiany odporne na szkodniki są toksyczne dla organizmów nie docelowych, takich jak motyle, i innych pożytecznych owadów.

Rzeczywistość:

Wiele badań potwierdziło, że działanie modyfikacji Bt jest bardziej specyficzne niż konwencjonalnych pestycydów. W dodatku, białko Bt jest używane w rolnictwie ekologicznym, jako alternatywa dla konwencjonalnych insektycydów od ok. 60 lat. Jest to metoda powszechnie odbierana, jako wysoce selektywna i przyjazna dla środowiska¹¹.

Dwie ostatnie analizy w artykułach przeglądowych opublikowanych w renomowanych magazynach naukowych Science i Nature Genetics, oceniały skutki, jakie powoduje zastosowanie modyfikacji Bt. Wnioski sformułowane na ich podstawie to:

·         Organizmy nie docelowe są generalnie bardziej liczne w uprawie Bt, niż na polach nie transgenicznych, gdzie stosowane były insektycydy¹².

·         Odmiany Bt uprawiane dzisiaj, są bardziej specyficzne i mają mniej efektów ubocznych niż większość powszechnie używanych insektycydów. Technologia Bt może wesprzeć zachowanie naturalnej konkurencji i może być użytecznym narzędziem w zintegrowanych systemach walki ze szkodnikami¹¹.

Artykuły, na które powołuje się Greenpeace odnoszą się do, stwierdzeń o toksycznych efektach roślin Bt na organizmy nie docelowe, takie jak motyl Monarch czy złotook. Argumenty te zostały jednoznacznie obalone w wielu badaniach¹³. Dodatkowo, stwierdzenie, że modyfikacja Bt może być toksyczna dla pewnych owadów wodnych jest bezpodstawne ¹⁴. Do tej pory nie obserwowano efektów ubocznych bezpośredniej toksyczności odmian Bt wobec innych organizmów na polach. Eksperymenty polowe ujawniły jedynie przejściowy i niespójny efekt odmian Bt w porównaniu z konwencjonalną kombinacją kontrolną¹³.

Ekosystemy

Greenpeace twierdzi, że odmiany odporne na szkodniki są zagrożeniem dla ekosystemu glebowego i że  toksyna Bt  akumuluje się w glebie.

Rzeczywistość:

Zgodnie z danymi ocenianymi przez EFSA¹⁵, długoterminowe badania polowe prowadzone z kukurydzą Bt przekonująco pokazały, że białko Bt nie akumuluje się w glebie rok rocznie a jego obecność jest na minimalnym poziomie wykrywalności⁴. Nie zanotowano problemów z funkcjonowaniem gleby w krajach, gdzie odmiany Bt są uprawiane stale od wielu lat, a wpływ Bt na funkcje gleby i organizmy glebowe zostały określony, jako mało istotny¹⁵.

Krzyżowanie się odmian

Greenpeace sugeruje, że było wiele przypadków przekrzyżowań roślin GM z odmianami konwencjonalnymi, a rolnicy ponoszą tego skutki.

Rzeczywistość:

Greenpeace maluje złudny obraz sprawy. Owszem występują indywidualne przypadki krzyżowania się odmian, ale są one wyjątkami od reguły. Przykładowo w Europie od dekady hiszpańscy rolnicy uprawiają kukurydzę GM w sąsiedztwie odmian nietransgenicznych i nie stwierdzono problemów związanych z koegzystencją tych upraw, pomimo braku formalnych przepisów prawa w tym zakresie. Hiszpańscy rolnicy stosują praktyczne zasady oparte o rozległą współpracę. Składają się na to: stosowanie stref buforowych i izolacyjnych rzędów roślin, sąsiedztwo innych odmian, różny czas kwitnienia, czyszczenie używanego sprzętu, identyfikacja i oznakowanie, testowanie, itd. Komisarz ds. rolnictwa w EU Marjann Fischer Boel powiedziała: „Koegzystencja różnych typów upraw nie jest nowym zagadnieniem w rolnictwie.” A ponadto dodała: „Koegzystencja może być osiągnięta poprzez zastosowanie odpowiednich miar, które muszą być dostosowane do różnych warunków lokalnych i różnych regionów.”

Głód i bieda

Greenpeace twierdzi, że „odmiany GM nie rozwiążą problemu głodu i biedy”.

Rzeczywistość:

Istotnie, nikt nie twierdzi, że odmiany GM rozwiążą całkowicie problem głodu. Natomiast prawdą jest, że odmiany GM mogą i często w ogromnej mierze wpływają na wzrost plonu, zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się. Znane są dowody, że ten technologiczny potencjał sprawdza się dla większości niepewnych, rolno-ekologicznych, biednych obszarów wiejskich^2,16-21. Ciągle jeszcze jest ponad 800mln ludzi chronicznie niedożywionych, oraz wielu innych, których dieta jest uboga, a odmiany GM mogą pełnić znaczącą rolę w uzyskiwaniu nowych odmian, które są bardziej odporne na szkodniki i niesprzyjające warunki, i pozwolą na uzyskiwanie większych plonów. Opinię tę podziela wiele organizacji:

·         „powszechny kryzys wymaga natychmiastowej i powszechnej dyskusji pomiędzy instytucjami UE i krajami członkowskimi nad rolą, jaką nowoczesna biotechnologia może pełnić w zapewnieniu stałej produkcji żywności po rozsądnych cenach”. Parlament Europejski, maj 2008.

·         „Musimy przeznaczyć niezbędne środki na badania naukowe i rozwój nowych technologii, łącznie z biotechnologią.” Prezydent Thabo Mbeki Afryka Południowa

·         „Uważam, że jest niewiele wątpliwości w kwestii, że GM ma prawdziwy potencjał zwiększenia produkcji żywności.” Sir Beddington, główny naukowiec Rządu UK.

·         „Uprawy genetycznie zmodyfikowane, poddane fali krytyki w krajach zachodnich, mogą być odpowiedzią na pytanie jak zapobiec niedożywieniu w krajach biednych poprzez wyhodowanie i uprawę odmian odpornych na suszę.” UN Human Development Report 2001

Importowana żywność i pasze

Greenpeace twierdzi, że uprawa lub import odmian GM nie zredukuje cen żywności i pasz.

Rzeczywistość:

Oba stwierdzenia są nieprawdziwe.

Uprawa odmian GM. Zwykle uprawa odmian GM oznacza zwiększenie plonów w przeliczeniu na hektar. Wyższy plon wpływa na zwiększenie produkcji żywności i pasz w odpowiedzi na zwiększające się potrzeby ludności. Zwiększenie ilości jest jednym ze znaczących czynników, aby znieść presję cen.

Import odmian GM. W Europie żywy inwentarz jest w dużym stopniu zależny od importu pasz. Obecnie, UE importuje ok. 75% swojego obecnego zapotrzebowania na pasze, głównie soję i kukurydzę. EU jest daleko w tyle, jeśli chodzi o wprowadzanie i zatwierdzanie do obrotu odmian GM w porównaniu ze swoim głównymi dostawcami Brazylią, Argentyną i US, które są zmuszone do ograniczeń w rodzaju i ilości komponentów paszowych, jakie mogą być eksportowane do Europy. Dodatkowo rolnicy w wymienionych krajach chętnie stosują odmiany GM, dlatego, że dzięki nim uzyskują zwiększone plony. Wszystko to sprawia, że trudniejsze i droższe staje się zapewnienie wolnych od GM dostaw do Europy.

Europejski przemysł rolniczy, spożywczy, Komisja Europejska i inne jasno omówiły te aspekty. „Zaletą (odmian GM) może się okazać niższa cena i lepsza dostępność” powiedział prezes grupy producentów żywności UK, Federacji Żywności i Napojów. Magazyn The Economist w maju 2008 napisał: „ drogą do wyżywienia świata nie jest zwiększanie powierzchni ziemi uprawnej, ale zwiększenie plonu, niezbędna jest tutaj nauka.”

Kto zyska?

Greenpeace sugeruje, że firmy biotechnologiczne są głównymi beneficjentami wprowadzenia technologii GM.

Rzeczywistość:

W przeciwieństwie do opinii Greenpeace to głównie rolnicy znacząco zyskują na technologii GM²². W Europie, tak jak innych częściach świata- dwie trzecie korzyści z upraw, GM jest podzielone między rolników i konsumentów europejskich, podczas gdy tylko jedna trzecia przypada dla właścicieli technologii i firm nasiennych. Rolnik osiąga bezpośrednie korzyści (średnio 12-22%) z uprawy odmian GM poprzez zwiększenie plonów i zmniejszenie wydatków na środki ochrony roślin³. Również konsumenci osiągają korzyści ekonomiczne poprzez stabilizację cen żywności lub ich obniżenie. Na samym szczycie listy są takie podstawowe zalety odmian kukurydzy Bt jak  lepsza jakość ziarna i znacząca redukcja poziomu mykotoksyn ^23-24.

Jeśli rolnicy nie osiągają korzyści z wprowadzonej technologii, to dlaczego obserwuje się coroczny wzrost powierzchni upraw roślin GM w ciągu ostatniej dekady, od początku wprowadzenia tej technologii? (raport ISAAA). Ponieważ rolnicy osiągają praktyczne korzyści i jest popyt na ich produkty.